ANG
SIMULÂ NG KASAYSAYANG FILIPINO
ANG
KASULATANG TANSÔ NG LAGUNA
Ni Paul
Morrow ©
|
|
Nagsisimulâ
ang kasaysayan ng isáng lipunan batay sa káuná-unahang
kasulatan nitó. Noón, ang pangkalahatang palagáy ng mga mananalaysáy
ay nagsimulâ ang naitaláng kasaysayan
ng Filipinas sa mga kasulatan ng isáng banyagang
si Antonio Pigafetta na kasama ni Ferdinand Magellan noóng 1521.
Ngayón, mayroón nang Kasulatang Tansô ng Laguna, ang
sulat ng sinaunang Pilipino, na naglálarawan ng buhay sa Pilipinas
1100 taón na ang nakaraán. Sa pagsusurì at pag-aaral
ng kasaysayan ng Pilipinas, itó ang pinakamahalagáng kasulatan. |
|
Isáng
araw noóng 1989, may isáng mamang naghuhukay ng buhangin
sa wawà ng Ilog Lumbáng sa may Laguna de Ba’y. Ang hanapbuhay
niyá ang pagbibilí ng buhangin para sa paggawâ ng simento.
Paminsan-minsan ay nadaragdagán ang kaniyáng kita kapág
may nahuhukay siyáng mga lumang bagay na maipagbíbilí
niyá sa mga kolektór.
Sa araw na iyón, nátuklasán
niyá ang isáng itím na balumbóng kansa
(metál). Dati-rati’y itinatapon na lang niyá ang ganitóng
basurang nakasisirà sa kaniyáng kagamitán. Ngunit nang ilatag ng mamà ang balumbón, nákita niyá
ang isáng dahong tansô na
may kakaibáng sulat at halos kasíng lakí ng isáng
magasin. Inalók niyá ang dahong tansô
sa iláng kolektór ngunit waláng bumilí dahil
mukháng hindî mahalagá itó kung iháhambíng
sa gintô, porselana o garing (ivory).
Sa wakás, inalók niyá ang kasulatan sa Philippine
National Museum at binilí nilá itó sa mababang halagáng
P2000. Doón na lamang nanatili ang mahiwagang kasulatan, na pinangalanang
Laguna Copperplate Inscription, sapagkát walâ namáng
nakabábasa nitó.
Ang Pagsasalin
Ang Kasulatang Tansô
ng Laguna
Mag-klik sa larawan
upang mabasa itó sa ating mga Latinong titik at nang makita kung
paano nagsasalitâ ang mga Pilipino noóng taóng 900
A.D.
|
Si Antoon Postma ay isáng lalaking
tagá-Holland na dalubhasà sa mga lumang sulat ng Pilipinas
lalò na sa mga sulat ng mga Mangyán. Siyá ang patnugot
ng Mangyán Assistance & Research Centre sa Panaytayan,
Mansalay, Silangang Mindoro. Matagál na siyáng nakatirá
sa Pilipinas at tuwíng nasa Maynilà siyá, dinadalaw
niyá ang kaniyáng mga kaibigan sa
National Museum.
Noóng 1990, ipinakita nilá kay Postma ang kasulatang tansô.
Nagkainterés si Postma kayâ humingî siyá ng mga
larawan nitó at sinimulán niyá ang pagsasalin.
Noóng una, inakalà ni Postma
na ang kasulatan ay mulâ sa Indonesia dahil nakasulat itó
sa Kawi, ang sinaunang sulat doón
at ang petsa nitó ay 822 sa kalendaryong
Sanskrit
o 900 A.D. Upang makatiyák na hindî huwád ang kasulatan,
sumanggunì siyá sa kaniyáng kababayang si Dr. J.G.
de Casparis, ang batikáng dalubhasà ng mga lumang sulat ng
Indonesia. Ayon kay de Casparis, ang sulat at mga salitáng ginamit
sa Kasulatang Tansô ng Laguna ay siyá na rin yaóng
ginagamit sa Java noóng naturang panahón.
Ngunit may pagkakáibá ang
kasulatang itó kung iháhambíng sa mga kasulatan ng
Java. Una: Ang ugalì noón sa Java ay laging banggitín
ang pangalan ng harì sa mahahalagáng kasulatan. Hindî
binanggít sa kasulatan ng Laguna si Haring Balitung, ang harì
ng Java noón. Pangalawá: Kakaibá ang wikà
nitó dahil may mga kahalong salitáng
Sanskrit,
Lumang Javanese, Lumang Maláy at Lumang Tagalog. Pangatló:
Ibá ang paraán ng pagsulat. Noóng araw sa Java, ang
mga titik ay idinídiín sa tansô habang mainit itó,
samantalang pinukpók na lamang ang mga titik sa Kasulatang Tansô
ng Laguna.
Ang
Nilálamán ng Kasulatan
Sa kaniyáng pag-aaral, nalaman
ni Postma na itó ay isáng bahagi lamang ng isáng kasulatan
mulâ sa Punò ng Tundó na nagsasaád ng kaniyáng
pagpapatawad sa utang ng isáng lalaking nagngangalang Namwarán.
Ayon sa kasulatan, may halagáng isáng katî
at walóng
suwarna ang kaniyáng
utang o 926.4 na gram ng gintô. Itó ang katumbás ng
$14,800 sa Canada ngayón (1998).
Bukód sa ibá’t ibáng
mga pinunò at kamag-anakan ni Namwarán, tinukoy rin ng kasulatan
ang iláng bayan sa Pilipinas na umíiral hanggáng ngayón.
Mayroóng
Tundun na ngayón ay Tundó sa Maynilà.
May tatló sa Bulakán: Pailah o Pailá, Puliran
o Pulilan, at Binwangan. Binanggít din ang Dewata
o Diwatà, isáng bayang malapit sa Butuán, Hilagang
Agusan, Mindanao at Medang na máaarì ay Medan sa Sumatra,
Indonesia. Bukah ang pangalan ng isáng anák ni Namwarán.
Marahil may kaugnayan siyá sa bayan ng Gatbuka sa Bulakán,
malapit sa Pampanga.
Ang
Mga Bayang Binanggít sa Kasulatang Tansô.
Pinatunayan
ang Kasulatan
Dahil sa mga bayang binanggít sa
kasulatan at sa pagkakáibá nitó sa mga kasulatan ng
Indonesia, ipinalagáy ni Postma na ang Kasulatang Tansô ng
Laguna ay totoó at talagáng gawâ ng sinaunang Pilipino
at hindî gawâ lamang ng isáng napakagalíng na
manlilinláng.
Noóng 1993, ipinakita ni Jesus Peralta
ng Philippine National Museum ang sanaysáy ni Postma sa isáng
balikbayang si Hector Santos. Si Santos ay isáng Pilipinong nakatirá
sa California. Mahilig siyá sa kasaysayan at sa mga lumang sulat
kayâ nákita niyá agád ang kahalagahan nitó.
Nagsimulâ siyáng maglathalà noóng 1994 ng isáng
muntíng pahayagán, ang “Sulat
Sa Tansô”, upang ikalat ang balità tungkól
sa Kasulatang Tansô ng Laguna. Noóng 1996 inilunsád
niyá ang “A
Philippine Leaf” isáng internet web site na náuukol
sa kasaysayan ng Pilipinas. Nadagdagán ang ating pagkáunawà
sa Kasulatang Tansô dahil sa matiyagáng panánaliksík
ni Hector Santos. Iminungkahì niyá ang katagáng Puliran
Malay para sa wikang ginamit sa kasulatan at kinalkulá niyá
sa pamamagitan ng computer ang eksaktong petsa ng pagkákasulat
nitó, Lunes, ika-21 ng Abríl, taóng 900 A.D.
Ang Kasulatan sa Wikang Filipino
Noóng 1994, hinilingán
akó ni Hector Santos na gumawâ ng isáng salin ng Kasulatang
Tansô ng Laguna sa wikang Tagalog. Gumawâ akó ng
dalawá. Ang una’y nakabatay sa kaniyáng saling Inglés.
Ang pangalawá namán ay nakabatay sa kaniyáng talásalitaan,
ang LCI Dictionary at batay na rin sa aking sariling panánaliksík
at alinsunod sa pagkakásunúd-sunód ng mga salitâ
sa kasulatang tansô. Náritó ang aking panibagong salin
na ibinagay ko sa ating kasalukuyang pananalitâ.
Mabuhay! Taóng Siyaka
822, buwán ng Waisaka, ayon sa
aghámtalà.
Ang ikaapat na araw ng pagliít ng buwán, Lunes. Sa pagkakátaóng
itó, si Dayang Angkatán sampû ng kaniyáng kapatíd
na nagngangalang Buka, na mga anák ng Kagalang-galang na si Namwarán,
ay ginawaran ng isáng kasulatan ng lubós na kapatawarán
mulâ sa Punong Pangkalahatan sa Tundún sa pagkatawán
ng Punong Kagawad ng Pailáh na si Jayadewa.
Sa atas na itó, sa pamamagitan ng
Tagasulat, ang Kagalang-galang na si Namwarán ay pinatawad na sa
lahát at inalpasán sa kaniyáng utang at kaniyáng
mga náhulíng kabayarán na 1 katî
at 8 suwarna sa harapán ng Kagalang-galang
na Punong Kagawad ng Puliran na si Ka Sumurán, sa kapangyarihan
ng Kagalang-galang na Punong Kagawad ng Pailáh.
Dahil sa matapát na paglilingkód
ni Namwarán bilang isáng sakop ng Punò, kinilala ng
Kagalang-galang at batikáng Punong Kagawad ng Binwangan ang lahát
ng nabubuhay pang kamag-anak ni Namwarán na inangkín ng Punò
ng Dewatà, na kinatawán ng Punò ng Medáng.
Samakatwíd, ang mga nabubuhay na
inapó ng Kagalang-galang na si Namwarán ay pinatawad sa anumán
at lahát ng utang ng Kagalang-galang na si Namwarán sa Punò
ng Dewatà. Itó, kung sakalì, ay magpapahayag kaninumán na mulâ ngayón kung may taong magsasabing hindî
pa alpás sa utang ang Kagalang-galang...
|
Ang
Simulâ ng Kasaysayang Filipino
Nápakahalagá ng kasulatang
itó sa ating pag-unawà sa pinagmulán ng lahing Pilipino.
Dahil sa Kasulatang Tansô ng Laguna, nalaman nating mayroóng
kalinangán
at kabihasnán ang Pilipino mulâ pa noóng taóng 900 A.D. Isang libo’t isáng daáng
taón ang nakaraán o 621 taón bago dumatíng
ang mga Kastilà! Nalaman rin nating may kalinangáng Hindu
sa Pilipinas at may mga tao nang nakatirá sa Maynilà bago
pa man dumatíng ang mga Muslim sa ika-12 o ika-13 dantaón.Subalit marami ring katanungang kailangang
bigyán ng kásagutan tulad ng: Anó ang nangyari sa
kalinangáng inilarawan sa Kasulatang Tansô? Bakit nawalâ
ang kaniláng wikà ngunit nanatili pa rin ang mga pangalan
ng mga naturang bayan? Bakit nápalitán ng Baybayin
ang Kawi samantalang higít na mahusay
itó at laganap noón sa Timog Silangang Asya?
Nabuksán ang maraming bagong larangan
ng panánaliksík para sa mga mánanalaysáy at
ibá pang dalubhasà sa aghám.
Itinurò ng Kasulatang Tansô ng Laguna ang limáng bayan
sa Pilipinas na dapat suriin ng mga archaeologist dahil alám
na nating umíiral ang mga itó noóng taóng 900
A.D. Máaarì na ring balikán ang mga lumang kasulatang
Intsík na tumukoy sa mga mahiwagang poók sa Pilipinas dahil
alám na natin ang dating mga pangalan ng mga naturang bayan. At
ang dating pinabulaanang kaugnayan ng Pilipinas sa mga lumang kaharián
ng Java at Sumatra ay dapat na ring suriing mulî.
Pará sa karagdagáng kaalamán
tungkól sa
Laguna Copperplate Inscription, dalawin ang web
page ni Hector Santos sa A
Philippine Leaf.
UWIAN ITAÁS
©1998 Paul Morrow
Latest revision: 08 February 2003
|